“Hükmün açıklanmasının geri bırakılması”, suç işleyen kişiye belirli bir denetim süresi içinde hukuki sonuç doğurmayacak bir ceza verme işlemidir. Eğer bu denetim süresi boyunca kasıtlı bir suç işlenmezse, ceza ortadan kaldırılır ve dava düşer. Bu ceza muhakemesi kurumu, beraat kararı dışındaki tüm kararlar gibi hukuki sonuç doğurmaz. Yani mahkeme henüz kararını açıklamamıştır ve sanık ne beraat etmiştir ne de suçlu bulunmuştur. “HAGB kararı” ise, denetim süresi boyunca başka bir suçtan mahkum olmama şartıyla suçlu kişiye yaşamına kısıtlama getirmeden ikinci bir şans verir. 28.06.2014 tarihinden önce işlenen suçlarda, birden fazla kez hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilirken, bu tarihten sonra birden fazla kez HAGB kararı verilemez.
Aşağıdaki Hallerde Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilemez:
- 477 sayılı Disiplin Mahkemeleri Kanunu kapsamındaki disiplin suçları ile ilgili, verilen ceza her ne kadar olursa olsun hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez.
- Karşılıksız çek düzenleme suçu
- İmar Kirliliğine Sebep Olma Suçu
- Disiplin veya zorlama hapsi gerektiren filler
- Anayasanın 174. maddesinde koruma altına alınan devrim (inkılap) kanunlarında yer alan suçlar
HAGB Kararı Verilebilmesi İçin Hangi Şartlar Aranır?
- Hakkında HAGB Kararı Verilecek Sanık Daha Önceden Kasıtlı Bir Suçtan Mahkum Olmuş Olmamalıdır
- Suç Nedeniyle Mağdurun Uğradığı Zarar Giderilmiş Olmalıdır
- Mahkemece Sanığın Tekrar Suç İşlemeyeceği Görüşüne Varılmalıdır
- Sanığın Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına Onay Vermesi Gerekmektedir.
Hüküm açıklanmasının geri bırakılması için, mahkumiyet kararı verilen cezanın en fazla 2 yıl olması gerekmektedir. Adli para cezası verilmişse, bu cezanın hapis cezasına çevrilip çevrilmediği önemlidir. Adli para cezası hapis cezasından çevrilmişse, hüküm açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemez.
Hüküm açıklanmasının geri bırakılması durumunda, sanık 5 yıl boyunca denetim altında olur. 18 yaşından küçükler için bu süre 3 yıldır. Sanık, denetim süresi boyunca kasıtlı bir suç işlemez ve hakim başka yükümlülükler belirlemişse, bunlara uymak kaydıyla, ceza ortadan kaldırılır ve dava düşer. Ancak, denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlenirse veya hakimin belirlediği yükümlülüklere uymazsa, hüküm açıklanır ve ceza verilir. Bu durumda, hüküm kişi aleyhine hukuki sonuçlar doğurur ve ceza seçenek yaptırımlara çevrilemez veya ertelenemez. Yani, hakim, denetim süresi içinde suç işlenmesi durumunda, hükmü açıklar ve cezayı uygular.
HAGB kararı alındıktan sonra, denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlenirse, ikinci suçun da denetim süresi içinde işlenmesi ve kasıtlı olması halinde, hüküm açıklanabilir. Ancak, ikinci suç taksirle işlenirse, hüküm açıklanamaz.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına İtiraz Edilebilir Mi? HAGB Kararına Nasıl İtiraz Edilir?
“Hükmün açıklanmasının geri bırakılması” kararına karşı, eski kanunda kararın tefhim veya tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebiliyordu. Ancak Anayasa Mahkemesi tarafından bu kural etkili bir hukuki itiraz yolu olmadığı gerekçesiyle iptal edilmiş, ancak henüz yürürlüğe girmemiştir. HAGB kararlarına karşı istinaf veya temyiz başvurusu yapılamaz.
HAGB kararına itiraz etmek için, kararı veren mahkemeye dilekçe verilebilir. Mahkeme itirazı önce kendisi değerlendirir ve kararını düzeltebilir. Eğer mahkeme itirazı yerinde görmezse, itiraz dilekçesi incelemeye yetkili mahkemeye gönderilir.
HAGB kararı Asliye Ceza Mahkemesi, Çocuk Mahkemesi veya Fikri Sınai Ceza Mahkemesi tarafından verilmişse, itirazı incelemeye yetkili mahkeme, o adliyedeki Ağır Ceza Mahkemesi’dir. Aynı adliyede Ağır Ceza Mahkemesi yoksa, Asliye Ceza Mahkemesi’nin yargı çevresinde bulunduğu Ağır Ceza Mahkemesi’ne itiraz edilebilir.
HAGB kararı Ağır Ceza Mahkemesi tarafından verilmişse, itirazı incelemeye yetkili mahkeme, HAGB kararını veren mahkemeyi sıra numarası olarak izleyen Ağır Ceza Mahkemesi’dir. HAGB kararı veren Ağır Ceza Mahkemesi o adliyedeki tek Ağır Ceza Mahkemesi ise, HAGB kararına itirazı incelemeye yetkili mahkeme o adliyeye en yakın Ağır Ceza Mahkemesi’dir.
HAGB’ye itiraz dilekçesi kendisine gönderilen mahkeme, itiraz edilen kararı hem usul hem de esas açısından denetimden geçirir. Aleyhe bozma yasağı ise, yalnızca sanık lehine temyiz veya istinaf başvurusu yapıldığında, hükmün sanık aleyhine sonuç doğuracak şekilde değiştirilememesidir. Yargıtay kararlarına göre, HAGB’ye yapılan itirazda da aleyhe bozma yasağı uygulanır. Ancak bunun tersini de mümkün bulan kararlar mevcuttur.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Memuriyete Engel midir?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, yargılanan kişinin hayatında herhangi bir değişikliğe sebep olmaz. Bu karar, adeta “lekelenmeme hakkı” ile “kamu düzeni” arasında bir takas anlaşmasıdır. Kişi, en az 5 yıl boyunca kamu düzenine aykırı davranmayacağını taahhüt eder ve devlet de kişinin lekelenmeme hakkını korur. HAGB kararı, kişinin mevcut hukuki durumunda herhangi bir olumsuz etki yaratmaz. HAGB kararı verilen kişinin devlet memuru, avukat, hakim, hatta milletvekili olmasına yasal bir engel bulunmaz. HAGB kararı verilen kişi, kamu görevinden de uzaklaştırılamaz.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı mı Yoksa Cezanın Ertelenmesi Kararı mı Lehinizedir?
HAGB kararı, cezanın ertelenmesi kararıyla karıştırılmamalıdır. Ceza erteleme kararında, mahkemenin verdiği karar, sanık adına hemen sonuç doğurur. Ancak hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararıyla ilgili olarak, yukarıda ayrıntılı olarak açıklandığı gibi, hukuki sonuç doğuracak bir karar yoktur. Cezanın ertelenmesi durumunda, ceza infaz edilmiş sayıldığından, kişi bazı kısıtlamalarla karşılaşır ve bazı haklarını kullanamaz. Örneğin, hapis cezası ertelenen bir sanık, kendisine verilen deneme süresi içinde devlet memuru olamaz. Ancak HAGB kararı verilirse, devlet memuru olmasında hiçbir engel yoktur.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Adli Sicil Kaydına İşler mi?
HAGB kararı, kişinin adli sicil kaydında (sabıka kaydı) yer almaz. Ancak, bu kararlar özel bir kayıt sistemine kaydedilir. Bu kayıtlar, hakim veya savcı tarafından bir soruşturma veya kovuşturma esnasında görülebilir. Örneğin, kişinin suç işlediği bir durumda başka bir suçtan dolayı hakkında HAGB kararı verilmiş ve denetim süresinde olup olmadığının tespiti için bu kayıtlar kullanılır. Bu sebeple, HAGB kararı, e-devlet üzerinden alınan sabıka kaydında veya adliyeden alınan sabıka kaydında gösterilmez.
